Από τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι έπαιζαν παιχνίδια. Και από όλα τα παιχνίδια του κόσμου, το σκάκι εί­ναι γνωστό με την εύστοχη ονομασία Βασιλικό Παιχνίδι ή Βασι­λιάς των Παιχνιδιών. Πραγματικά μεγάλος έπαινος! Η μοναδική ομορφιά του σκακιου έχει προσελκΰσει μερικά από τα σπουδαιό­τερα μυαλά της ανθρώπινης ιστορίας. Γιατί; Τι είναι αυτό που κάνει το σκάκι τόσο συναρπαστικό; Οι επικριτές του παιχνιδιού βλέπουν μόνο κάποιους ηλικιωμένους άντρες να κάθονται με τις ώρες και κατά διαστήματα να σπρώχνουν μερικά ξύλινα κομμάτια πάνω σε μια σκακιέρα με ασπρόμαυρα τετράγωνα. Υπό αυτό το επικριτικό πρίσμα, γιατί να θέλει κάποιος να παίζει σκάκι; Θα πρέπει να υπάρχει κάτι που κάνει αυτό το παιχνίδι τόσο συναρ­παστικό. Αλλιώς, πώς θα μπορούσε να έχει επιβιώσει για τόσες χιλιετίες;

Προφανώς, αν οι επικριτές του είχαν δίκιο, το σκάκι δε θα υπήρχε. Όμως, το σκάκι όχι μόνο έχει επιβιώσει, αλλά τα πηγαί­νει περίφημα. Η FIDE— η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία - είναι η τρίτη σε μέγεθος αθλητική οργάνωση στον κόσμο, εκπροσωπώντας πάνω από εκατόν εξήντα έθνη. (Η μεγαλύτερη αθλητική οργάνωση είναι η ΔΟΕ - η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή - και η δεύτερη μεγαλύτερη εί­ναι η FIFA— η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικών Ενώσεων — που ελέγχει το δημοφιλέστερο άθλημα του κόσμου, το ποδόσφαι­ρο) Γιατί λοιπόν έχει επιβιώσει το σκάκι;

Τα διάφορα πράγματα αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου επειδή υπάρχει ανάγκη γι’ αυτά. Καθίστε λίγο και σκεφτείτε. Τι υπάρχει στη ζωή σας που να έχει επιβιώσει για χιλιάδες χρόνια; Εργαλεία όπως το κουτάλι έχουν επιβιώσει. Έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να καλύπτουν τέλεια μια ανάγκη. Αν δεν υπήρχε ανάγκη γι'αυτά, τέτοιου είδους εργαλεία δε θα υπήρχαν.

Τα παιχνίδια - και υπάρχουν χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια απ’ αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί από τις κοινωνίες επί αιώνες ως ερ­γαλεία για φυσική, συναισθηματική και πνευματική ανάπτυξη. Από όλα αυτά τα παιχνίδια, το σκάκι είναι το τέλειο εργαλείο για την ανάπτυξη του μυαλού. Όπως είπε ο Γκαίτε: «Το παιχνίδι του σκακιού είναι η λυδία λίθος της νόησης». Βασικά το σκάκι είναι μια μάχη ανάμεσα σε μυαλά. Το σκάκι είναι μια αντανάκλαση της ζωής, που απαιτεί αποφασιστικότητα για συναγωνισμό και επιθυ­μία για νίκη. Για να πετυχετε, θα πρέπει να γίνετε έξυπνοι. Η θέ­ληση δεν αρκεί από μόνη της. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε και το μυαλό σας. Θα πρέπει να σκέφτεστε. Και θα πρέπει να εκπαι­δεύσετε τον εαυτό σας ώστε να σκέφτεται με διάφορους τρόπους.

Αποτέλεσμα εικόνας για chess

Όταν διδάσκω σε νέους ανθρώπους να παίζουν σκάκι, πληρο­φορώ τους ίδιους και τους γονείς τους ότι το σκάκι θα τους μάθει πέντε πράγματα:

• 1: Για να παίξει κανείς αγωνιστικό σκάκι σύμφωνα με τους κανόνες της FIDE, θα πρέπει να γράφει τις κινήσεις του.

• 2: Καθώς ένας παίκτης συμμετέχει σε αγώνες, θα υποστεί πολλές ήττες. Δυσαρεστημένος, ο παίκτης θα επιδιώξει να ακονίσει τη δεξιότητά του και να πάψει να επαναλαμ­βάνει τα λάθη του παρελθόντος, με το να διαβάσει σκακιστικά βιβλία.

• 3: Για να βελτιωθεί στο σκάκι, ένας παίκτης θα πρέπει να «κρατάει το σκορ». Αρχίζει την παρτίδα με οκτώ πιόνια. Καθώς η παρτίδα προχωρά, κομμάτια αλλάζονται και πιόνια προχωρούν και χάνονται. Κάποια στιγμή ο παίκτης έχει μείνει με δύο Πύργους και τέοσερα πιόνια» δηλ. αριθμητικό σύνολο 14 (5+5+4) και ο αντίπαλός του έχει έναν Πύργο, έναν Αξιωματικό, έναν Ίππο και πέντε πιό­νια, δηλ. αριθμητικό σύνολο 16 (5+3+3+5). Ο αντίπαλος επομένως έχει υλικό πλεονέκτημα δύο βαθμών. Απλό. Ο παίκτης χρησιμοποίησε αριθμητική.

• 4: Ο παίκτης κάνει τα τρία πράγματα που προαναφέρθηκαν επειδή είναι δική του ευθύνη. Δική του και κανενός άλλου. Όταν παίζει σκάκι, ο παίκτης δεν έχει δικαιολο­γία για τα λάθη του. Δεν υπάρχουν συμπαίκτες που δεν εκμεταλλεύτηκαν την πάσα ακρίβειας ή έχασαν το σίγου­ρο γκολ. Ο μοναδικός υπεύθυνος είναι ο ίδιος ο παίκτης.

• 5: Το τελευταίο πράγμα είναι και το πιο σημαντικό. Ας υποθέσουμε ότι η Βασίλισσα του παίκτη απειλείται. Αν δεν ΐη μετακινήσει, η Βασίλισσα θα πέσει. Αν την οπι­σθοχωρήσει, η Βασίλισσα θα είναι ασφαλής. Αν την κινή­σει προς τα εμπρός, η Βασίλισσα μπορεί να κόψει ένα πιόνι και να εξακολουθεί να είναι ασφαλής. Ο παίκτης αποφασίζει να πάρει το πιόνι, και για να πάρει αυτή την απόφαση χρησιμοποιεί την ικανότητά του να σκέφτεται λογικά.

Τα πέντε αυτά πράγματα μαζί δημιουργούν αυτό που αποτελεί την πεμπτουσία της μόρφωσης: την κριτική σκέψη. Σε τελευταία ανάλυση, η μόρφωση έχει δύο στοιχεία: την πληροφορία και την επεξεργασία της πληροφορίας. Η πληροφορία από μόνη της εί- ναι άχρηστη. Την αξία της την αποκτά χάρη στην κριτική σκέψη, που μας επιτρέπει να επεξεργαστούμε αυτή την πληροφορία.

Η κριτική σκέψη εμφανίζεται σε κάθε παρτίδα σκακιού, ακόμη και σ’ αυτές που παίζονται από αδύναμους παίκτες, που μόλις έχουν μάθει τις κινήσεις. Το χέρι σας απλώνεται, το μάτι σας γυαλίζει, σηκώνετε έναν Ιππο και χτυπάτε ένα πιόνι. Είστε ύπου­λος, μηχανορράφος και ανελέητος. Το πιόνι είναι δικό σας! Όμως, για μια στιγμή. Ο αντίπαλός σας έχει κάνει συμφωνία με τον διάβολο. Παίρνει το γενναίο σας Ιππο. Στην ευχή! Πώς έγινε αυτό; Τι θα έπρεπε να είχατε κάνει; Τι θα πρέπει να κάνετε τώρα; Η κριτική σκέψη έχει κάνει την εμφάνισή της.

Κοιτώντας το σκάκι με τα μάτια του πρωτάρη, τι βλέπει ο πα­ρατηρητής; Δύο ίσους αντίπαλους στρατούς, τον έναν απέναντι στον άλλο σε μια σκακιέρα με εξήντα τέσσερα ασπρόμαυρα τε­τράγωνα. Πού είναι το συναρπαστικό; Και γιατί ένας παίκτης εί­ναι σε θέση να νικά συνεχώς έναν άλλο; Προφανώς ο ένας παί­κτης είναι καλύτερος από τον άλλο. Έχοντας τον ίδιο στρατό με τον αντίπαλό του, παίζει καλύτερα απ' αυτόν. Γιατί; Επειδή σκέ­φτεται καλύτερα από τον αντίπαλό του. Ποιο είναι το μυστικό του όπλο; Η στρατηγική.